Chaty ciekawostki

Z różnych źródeł historycznych wiemy, że rolę schronienia w dawnych czasach pełniły jaskinie, ziemianki oraz szałasy. Jednak esencją zdolności budowlanych człowieka, jest zbudowanie domu. Początkową domem tym była stara chałupa, której wyposażenie stanowi dla nas dzisiaj wyjątkowy artefakt dawnych dni

Ojcowski dom to istny skarb… dar Ojca Niebieskiego
I choćbyś przeszedł cały świat… nie znajdziesz piękniejszego…
(Pieśń śląska z czasów zaborów, autor nieznany)

Mieszkania dla ludzi

Domy jako mieszkania dla ludzi, w zależności od epoki budowano z gliny, drewna i kamienia, a później były wykonywane z cegieł.

Historia domów jednorodzinnych sięga XVII wieku, a za ich ojczyznę uznaje się Anglię. Najpopularniejszym surowcem w budownictwie jedno- i wielorodzinnym bez wątpienia była i jest aż do dziś cegła. To właśnie z niej od średniowiecza, aż do połowy XX wieku wznoszono bogato zdobione kamienice.

Stare domy

Stare, drewniane chałupy, które zachwycają nie tylko ludzi z pasją do tradycji i kultury, znaleźć można w miejscowościach: Rajcza, Ujsoły, Cięcina, Wieprz i Milówka. Przykuwają nasz wzrok, bo kryją w sobie jakąś tajemnicę, a także interesującą historię. Przywołują nostalgię i refleksję nad minionym czasem. Te chałupy mają swoje „dusze”. Kiedyś tętniły życiem, a w dobie naszego politycznego niebytu stanowiły ostoję polskości i rodzimej kultury.

…W ojców domu pod obrazem
mówmy pacierz wszyscy razem
prosząc Pana o dar łaski
by z Polaków zdjął potrzaski…
(Ewa Michałowska-Walkiewicz, dziennikarka)

Domy konstrukcji zrębowej

W dziewiętnastym stuleciu przy budowie domów przeważnie stosowano konstrukcję zrębową. Co to znaczy? Bale układane były jedne na drugich, a w narożach łączono je między sobą pasującymi do siebie wycięciami. W wielu przypadkach bale ścian kryto pod oszalowaniem z desek. Stosowano elementy ozdobne np. poprzez wycięcia w tzw. jaskółczy lub jako swoisty pionowy grzebień wystających końców bali.

Dachy z reguły pokrywano gontem, rzadziej dachówkami czy łupkiem, czasami robiono to słomą lub trzciną. Budowla obrastała często licznymi przybudówkami jak przedsionek, przybocze, czy podcienia zwane sobotami.

Aby na każdym kroku podkreślić polskość budowniczych i późniejszych mieszkańców wspomnianych chałup, między bale zrębowe wkładano parę polskich groszy, lub kartkę widokową, na której widniały po polsku napisane świąteczne życzenia. Na belkach stropowych ryto często rok budowy domu i nazwisko jego mieszkańców. W domach szlacheckich we wspomnianym miejscu, często umieszczano jeszcze nazwę herbu rodowego.

W polskiej chałupie… tam przy powale
widnieje herb rodu… błyszcząc w polskiej chwale…
(Fragment wiersza Agnieszki Jurandot, poetki dwudziestolecia międzywojennego)

Chałupy w Krakowie

Najciekawsze jest dla nas także wyposażenie starych chałup wiejskich, które SuperPolonia.info mogła zobaczyć na ekspozycji w podziemiach Biblioteki Narodowej PAU w Krakowie. W miesiącu, w którym świętujemy rocznicę odzyskania Naszej Niepodległości, warto jest przypomnieć historię dawnych polskich domów.

Chaty ciekawostki i zdjęcia: (c) SuperPolonia.info / Agnieszka Gałka