Problem asymilacji cudzoziemców w Niemczech przedstawia Aleksandra Radojewska. Język obcy, motywacja i imigranci
W dobie integracji europejskiej, zdolność komunikowania się ma priorytetowe znaczenie egzystencjalne. Jest kluczem do świadomego sterowania własnym życiem, zdobywania określonej pozycji społecznej i zawodowej. Społeczeństwa obdarzone tą zdolnością to społeczeństwa otwarte na świat, negujące ksenofobię a podążające za myślą Diogenesa w promowaniu jedności świata wolnego od podziałów i konfliktów.
O trudnościach i konfliktach powstałych z powodu nieznajomości języka nieojczystego najwięcej mogą powiedzieć imigranci oraz społeczeństwo państwa przyjmującego. Według danych demograficznych Federalnego Urzędu Statystycznego z 2011 roku, liczba ludności imigranckiej w Niemczech wynosi prawie 16 mln, co odpowiada 19,4% ogółu ludności. 36% cudzoziemców napłynęło z państw członkowskich Unii Europejskiej a 29% z czterech krajów kandydujących (Turcji, Chorwacji, Macedonii, Czarnogóry). Polska (9%) jest obok Turcji (17%) jednym z głównych państw pochodzenia imigrantów. Kolejne 15% z innych krajów europejskich, 12% z Azji, Afryki 4% i 3% z obu Ameryk.
W obliczu tak wysokiej liczby cudzoziemców jednym z głównych założeń polityki imigracyjnej RFN było wprowadzenie reform ułatwiających asymilację kulturową oraz aktywizację zawodową imigrantów. Chadeccy politycy widzieli w młodych kosmopolitach olbrzymi potencjał dla progresywnego rozwoju polityki ekonomicznej państwa.
Kontrapunktem stały się jednak dane raportu Federalnej Agencji Pracy (BA) wskazujące na wysoki współczynnik bezrobocia wśród cudzoziemców. W 2010 roku ogólny wskaźnik wśród osób w wieku od 25 do 65 lat sięgał 18,6%, tj. ponad dwa razy więcej w stosunku do obywateli niemieckich, wśród których pozbawionych zatrudnienia było 7,5%. Alarmujący jest również bardzo niski poziom wykształcenia ludności napływowej. Trzech na czterech bezrobotnych cudzoziemców (42,8%) nie ma wykształcenia zawodowego, a 14% nawet ogólnego. Wśród obywateli Niemiec wartość ta wynosi tylko 2%. Brak stałego dochodu prowadzi większość, aż 25% osób, do ubóstwa. Ponieważ korzystają oni ze świadczeń socjalnych generują tym samym ogromne koszty (ok. 16 mld euro rocznie) dla budżetu państwa imigranckiego. Powołując się na dane rządowe 6,7 mln obcokrajowców korzysta ze świadczeń dla bezrobotnych, zwanych popularnie „Hartz IV”. Wśród tej grupy znajduje się również wielu dobrze wykształconych imigrantów. Pół miliona absolwentów zagranicznych szkół wyższych nie może pracować w wyuczonych zawodach, ponieważ ich dyplomy nie są uznawane przez system niemiecki. Według badań przeprowadzonych przez Instytut Pracy i Kwalifikacji (IAQ) w Duisburgu przeciętnie jeden na dziesięciu bezrobotnych, ale wykształconych cudzoziemców korzysta z programów szkoleniowych. Głównym problemem jest przede wszystkim bariera językowa, dlatego wielu z nich znajduje zatrudnienie w prostych usługach o niskich płacach np. catering, sprzątanie, opieka nad osobami starszymi czy też drobne prace remontowe.
Paradoks imigrantów żyjących w Niemczech polega na miernej znajomości języka niemieckiego lub zupełnym jej braku. Poruszając się w środowisku imigranckim, nie czują oni potrzeby nauczenia się języka. Ich hermetyczny świat daje mi iluzoryczne poczucie bezpieczeństwa oraz rekompensuje brak uznania wśród społeczeństwa państwa przyjmującego. Takie równoległe społeczeństwo primo, wpływa destrukcyjnie na politykę integracyjną, bowiem budowanie państwa imigracyjnego nie jest tylko wysiłkiem społeczeństwa przyjmującego cudzoziemców. Secundo, indolencja i brak motywacji do uczenia się języka obcego jest zjawiskiem sprzężonym, wpływającym negatywnie na modelowanie życia jednostki. Człowiek jest istotą dążącą do realizacji swoich potrzeb społecznych lub zawodowych. Nie zaspakajając ich, imigranci zaczynają niebezpiecznie dryfować i odczuwać frustrację wobec otoczenia. Bierna postawa, malkontenctwo, brak szacunku do autochtonów oraz dystansowanie się od projektów integracyjnych spowalniają proces integracji kręgów imigranckich, eskalując przy tym negatywne nastroje wśród społeczeństwa RFN. Z sondaży prasowych wynika, że 84% Niemców chce, aby imigranci niepotrafiący się przystosować do życia w Niemczech opuścili ich kraj. Ich pejoratywne nastawienie dotyczy głównie cudzoziemców o najniższych kwalifikacjach zawodowych, wykonujących proste prace fizyczne lub też permanentnie korzystających ze świadczeń socjalnych.
Zastanawiająca jest korelacja między poziomem wykształcenia, czy też statusem społecznym a poziomem akceptacji społeczeństwa państwa imigracyjnego. Im lepsze wykształcenie imigrantów, tym większe uznanie i akceptacja. Dalej w myśl prawa zależności- im lepsza znajomość języka niemieckiego i wykształcenie, tym lepszy status społeczny. Im gorsza umiejętność władania językiem obcym, tym większa antypatia zarówno imigrantów do społeczeństwa państwa, jak i odwrotnie.
Nasuwa się, zatem pytanie, dlaczego potencjał młodych, ambitnych, często również wykształconych cudzoziemców nie determinuje ich do uczenia się języka obcego a w konsekwencji do odnoszenia sukcesów. Co jest przyczyną i hamulcem? Brak motywacji czy też nieudolność w gospodarowaniu czasem lub brak strategii wartościowania własnych potrzeb?
W kręgach imigracyjnych za wzorową należy uznać postawę wszystkich imigrantów, którym udało się nie tylko nawiązać stosunki dobrosąsiedzkie, ale przede wszystkim zrealizować swoje dążenia na obczyźnie. U podstaw ich piramidy wartości znajdowała się odpowiedzialność, chęć zmiany dotychczasowego statusu, motywacja do działania, otwartość na naukę języka oraz brak animozji. Integracja dała im możliwość akceptacji, szacunku oraz uznania przez większości społeczeństwa Niemiec. Jak długa i kręta jest droga do zdobycia sukcesu zwłaszcza zawodowego, wie każdy. Wiadomo także, jak długa jest lista wynikających z niej zalet.
W przeciwieństwie do powodów szukania azylu, motywy imigracji są często utylitarne. Decydując się na imigrację, obcokrajowcy muszą być, zatem świadomi praw i obowiązków w stosunku do państwa przyjmującego. Swoboda komunikowania się jest, bowiem kluczem do zrealizowania dążeń ambicjonalnych, zawodowych i materialnych. Jest również świadectwem dojrzałej osobowości, otwartości na kraj, kulturę i społeczeństwo. Znajomość języka w stopniu komunikatywnym to okno na świat, karta przetargowa oraz postument do godnego życia na stopniu równym ze społeczeństwem przyjmującym, nie tylko dla jednostki, ale również dla dalszych pokoleń.
Poruszony wyżej problem asymilacji imigrantów zasługuje na uwagę i dalsze studia, tym bardziej, że mierny proces integracji oraz aktywizacji zawodowej cudzoziemców wynika często nie z błędnej polityki państwa imigracyjnego, ale w znacznym stopniu z negatywnego nastawienia większości imigrantów do państwa przyjmującego. Problem tkwi ponadto w ludzkiej naturze, tj. skłonności do braku motywacji do polepszenia własnego statusu życiowego, którego żadne polityczne normy nie są w stanie zneutralizować ani wykorzenić.
Tekst: Aleksandra Radojewska – absolwentka i doktorantka Ludwig-Maximilians-Universität w Monachium. Jako dydaktyk i niemcoznawca, od lat zajmuje się nauczaniem języka niemieckiego metodą komunikatywną dla cudzoziemców w Monachium oraz badaniami nad problemem asymilacji imigrantów w Niemczech.
Tekst oparty na stronach rządowych oraz artykułów prasowych:
https://www.bpb.de/themen/L1P4GP,0,0,16_Millionen_Migranten_in_Deutschland.html
https://www.bpb.de/themen/T0P083,0,0,Migration_und_Integration_in_Deutschland.html
https://www.bpb.de/themen/PUK41U,0,Migration_und_Bev%F6lkerung_12012.html
https://www.bamf.de/DE/Startseite/startseite-node.html
https://www.bpb.de/themen/KAGJSA,0,0,Migration_im_europ%E4ischen_Vergleich_Zahlen_Daten_Fakten.html
https://www.welt.de/politik/article2784954/Jeder-fuenfte-Deutsche-hat-Migrationshintergrund.html
Język obcy w SuperPolonia.info
Zobacz też:
>
>
