Ciekawostki o sołtysach
Funkcja sołtysa sięga czasów średniowiecza. Istotą ówczesnego samorządu było przeniesienie części uprawnień ówczesnego władcy na niższe stany, którym przewodził sołtys
Sołtys, to prawo
Powstanie samorządu wiejskiego, było często postanowieniem prawnym zawartym pomiędzy zasadźcą a panem. W ten sposób władza na wsi, przechodziła w ręce sołtysa.
Znane są dwa poglądy dotyczące historii tego urzędu. Pierwszy z nich, można nazwać realistyczno-państwowym. Powołanie do istnienia tego stanowiska wywodzi się ze średniowiecznych przekształceń ustrojowych. Inny pogląd nosi nazwę naturalistyczno-idealistycznego. Mówi on, że urząd sołtysa jest elementem pierwotnego samorządu wspólnotowego.
Kim był sołtys
Wsie polskie, które przejęły prawo niemieckie, były zarządzane przez sołtysów. Urząd ten był nawet dziedziczony. Sołtys był zawsze osobą majętną, no, do tego znaną nie tylko we wsi, w której sprawował swój urząd. Podstawowe zyski czerpał z uprawy ziemi. Miał on też prawo do części czynszu pobieranego na rzecz pana. Otrzymywał także pieniądze płynące z nałożonych kar, utrzymania jatek, wyszynków i młyna.
Sołtys przewodniczył wiejskiej ławie sądowej. Zajmował się też dostarczaniem korespondencji i paczek. Warto też dodać, że wolność osobista sołtysa nie była ograniczona. Działo się to na przykład wtedy, gdy Polski nie było na mapach politycznych świata.
Sołtys w średniowieczu i renesansie
W XIV wieku pojawił się pogląd o możliwości awansu społecznego sołtysa, szczególnie gdy wywodził się ze stanu chłopskiego. Z drugiej strony czynniki ekonomiczne stały się podłożem konfliktów między pretendentami do tego urzędu, ze względu na ewentualne zyski.
W XVI wieku pozycja sołtysa zaczęła tracić na znaczeniu. Sołtysi zaczęli pełnić głównie funkcję nadzorców pańszczyźnianych. Na mocy statutu warckiego z 1423 roku, sołectwa w ówczesnej Polsce były wykupowane przez bogatych właścicieli dóbr. Sołtysem zostawał najczęściej znajomy lub krewny bogatego pana. Część sołtysów wywodzących się z chłopskiego ludu, musiała odejść ze swojego stanowiska i szukać innego dochodu.
Ciekawostki o sołtysach – wiek XVII i XVIII
W XVII wieku coraz większą rolę zaczęła odgrywać magnateria. Ona to właśnie uważając ze najlepiej rządzi, nie powoływała na stanowisko sołtysa, a opłacała ona jedynie jednego mieszkańca wsi, który dozorował pracę chłopów pańszczyźnianych. Mieszkańcy wsi raczej nie lubili takiego człowieka, gdyż potrafił donosić do pana, który dawał mu utrzymanie.
W XVIII wieku sytuacja chłopów nie uległa znaczącym przemianom. Zaistniała wówczas możliwość wykupu z poddaństwa. We wsiach przechodzących z pańszczyzny na czynsz, powoływano tak zwane organy gromadzkie, sprawujące wszelki nadzór. W okresie zaborów największą swobodą cieszyły się galicyjskie samorządy wiejskie. Na terenach Królestwa Polskiego sołtys był mianowany przez Komisję Rządową Spraw Wewnętrznych i Policji. Działo się to na wniosek komisji wojewódzkiej.
Panna sołtysówna
Zawsze uważano, że z sołtysem można załatwić wiele spraw, gdy zaproszono go na kieliszek dobrego trunku. Nawet zapamiętane zostało pewne powiedzenie, a mianowicie: „Chlapnij se wionioka sołtysku kochany, a załatwią swe sprawy i chłopy i pany”.
Panna sołtysówna była najbardziej bogatą panną we wsi, więc wielu chłopców zabiegało o jej względy. Utarł się nawet zwyczaj tak zwanej czerwonej pończochy. Polegał na tym, iż chłopcy ze wsi obdarowywali sołtysównę czerwonymi pończochami. I tylko ten mógł do niej smalić cholewki, którego pończochy wybrała jako najładniejsze.
W dawnej Polsce znany był jeszcze jeden zwyczaj, a mianowicie zwyczaj gałązki forsycji. Forsycja to krzew, który jako jeden z pierwszych zakwita na wiosnę. Gdy kawaler pocałował pannę sołtysównę przy forsycji, wówczas musiała mu obiecać swoją rękę. Dlatego też panny sołtysówny wolały wiosną omijać krzewy forsycji, aby niechcący nie zaręczyć się z tym kawalerem, którego nie chciała.
Ciekawostki o sołtysach: (c) Agnieszka Gałka / SuperPolonia.info
Zobacz też:
> Ciekawostki o Wąchocku i sołtysie Wąchocka
