Między 22 stycznia a 18 lutego 2013 r. w siedzibie ONZ w Nowym Jorku odbędzie się otwarcie wystawy The World Knew: Jan Karski’s Mission For Humanity
Wystawa przybliża polskie korzenie prawnika i dyplomaty Jana Kozielewskiego (1914-2000), który pod przybranym nazwiskiem Jan Karski był emisariuszem Polskiego Państwa Podziemnego i jako naoczny świadek zdawał aliantom relację miedzy innymi o prowadzonej przez hitlerowskie Niemcy eksterminacji Żydów. Z pomocą współpracujących z Państwem Podziemnym organizacji żydowskich, Karski przeniknął do wewnątrz hitlerowskiej machiny zagłady i w raportach składanych m.in. osobiście w obecności prezydenta F. D. Roosevelta, sędziego Sądu Najwyższego USA Felixa Frankfurtera, brytyjskiego ministra spraw zagranicznych Anthony Edena oraz innych osobistości polityki i kultury wolnego świata opisywał to, co widział na własne oczy – między innymi w getcie warszawskim oraz w tzw. obozie tranzytowym w Izbicy. Karski został wybrany do tej niezwykłej i niebezpiecznej misji ze względu na swoje wykształcenie i doświadczenie dyplomatyczne, biegłą znajomość angielskiego, niemieckiego i francuskiego oraz doskonałą pamięć.
Dziś Karski jest uznawany za jednego z wielkich bohaterów XX wieku. Po wojnie pozostał na emigracji, został profesorem Uniwersytetu Georgetown, a za swoje zasługi otrzymał został uhonorowany tytułem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata oraz honorowym obywatelstwem Izraela. W 1995 roku prezydent Lech Wałęsa odznaczył Karskiego Orderem Orła Białego, a w 2012 roku prezydent Barack Obama pośmiertnie odznaczył Karskiego Prezydenckim Medalem Wolności (Presidential Medal of Freedom) – najwyższym cywilnym odznaczeniem przyznawanym w Stanach Zjednoczonych.
Wojenne wspomnienia Karskiego z jego misji w podziemiu, zawierające także sprawozdanie z systematycznego zabijania Żydów ukazały się po raz pierwszy po angielsku w 1944 roku pod tytułem: Story of Secret State: My Report to the World (wyd. pol. Tajne państwo: opowieść o polskim Podziemiu, Warszawa 1999). W marcu br. ukaże się nakładem Georgetown University Press nowe, poprawione wydanie tej książki, zawierające szereg nowych ilustracji i opatrzone wstępem Madeleine Albright, byłej Sekretarz Stanu USA w administracji prezydenta Clintona. W nowym wydaniu znajdą się także biograficzny esej profesora Timothy Snydera (Yale University), oraz posłowie Zbigniewa Brzezińskiego, wieloletniego doradcy prezydenta Cartera.
Wystawa, prezentowana w gmachu głównym nowojorskiej siedziby Organizacji Narodów Zjednoczonych, została przygotowana przez Muzeum Historii Polski we współpracy z Jan Karski Educational Foundation, Ministerstwem Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej i Stałym Przedstawicielstwem RP przy ONZ w Nowym Jorku, a także Instytutem Kultury Polskiej w Nowym Jorku. Współorganizatorami wystawy są Muzeum Miasta Łodzi, Centrum Dialogu im. M. Edelmana oraz Narodowe Archiwum Cyfrowe. Ekspozycja wpisuje się w obchody świętowanego przez ONZ 27 stycznia Dnia Pamięci Ofiar Holokaustu.
THE WORLD KNEW: JAN KARSKI’S MISSION FOR HUMANITY
Gmach główny Organizacji Narodów Zjednoczonych (Visitor’s Lobby), 1st Avenue między 45 a 46 Street przy 1 Av., New York, NY.
Dojazd: Metro 4, 5, 6 lub 7 do Grand Central Station; autobus M15, M27, M42, M104.
(styczeń 2013)
Na ilustracji: fragment plakatu wystawy
