Największe skupisko zabytków sztuki naskalnej na świecie znajduje się na pustyni, 25 kilometrów od chińskiego miasta Dunhuang. Malowidła ścienne w jaskiniach Mogao (zwane też Jaskiniami Tysiąca Buddów) obejmują 45 tys. metrów kwadratowych powierzchni. Są tu również rzeźby w ilości ponad 2,4 tysiąca
Miasto Dunhuang
Mające 2 tys. lat Dunhuang, to miasto w prowincji Gansu. To jedna z prowincji północno-zachodnich Chin, na zachodnim odcinku lewobrzeżnego koryta Rzeki Żółtej, gdzie dawniej przebiegał Jedwabny Szlak.
Był to węzłowy punkt komunikacji lądowej dawnych Chin z Zachodem, w dziedzinie polityki, gospodarki i kultury. Przebiegała tędy droga Xuan Zang, wybitnego chińskiego kapłana z dynastii Tang, który udał się do Indii by studiować księgi buddyjskie. Po powrocie do kraju, przez 19 lat pracował nad ich przekładem i interpretacją. W Dunhuang gościł również znany włoski podróżnik Marco Polo.
Powstanie grot na pustyni
Groty Mogao powstały w okresie szerokiego rozpowszechnienia buddyzmu w Chinach. Według naukowców, rozpoczęcie ich drążenia w skale zaczęło się w 366 roku naszej ery. Inicjatorem był mnich Yue Zun. Budowa trwała około tysiąc lat czyli w czasie panowania 10. dynastii. Zachowane są 492 groty i pochodzą one z różnych okresów historycznych.
Groty Mogao, to największe spośród trzech skupisko grot świątynnych w Chinach. Pozostałe dwie, to Yungang w prowincji Shangxi i Longmen w prowincji Henan.
Jak wyglądają groty
Groty wydrążone są w ścianach skalnych tysiącmetrowego urwiska, u podnóża góry Mingsha. Układają się gęsto na pięciu poziomach, przypominając z dal pszczeli ul. Skały urwiska góry Mingsha ukształtowały się w wyniku scementowania drobnoziarnistych cząsteczek mineralnych i piasku, dlatego trudno w nich rzeźbić.
Mistrzowie dłuta z tamtych czasów dostosowując się do warunków geologicznych, wykonywali swoje dzieła metodami farbowanej rzeźby z gliny oraz kolorowego malarstwa na glinianym tynku. Stworzyli w ten sposób sztuki plastyczne zupełnie inne, aniżeli rzeźbiarstwo kamienne, jakie spotyka się w podobnych grotach.
Do kolorowania malarze używali farb pochodzenia mineralnego. Dzięki temu, że klimat w okolicy Dunhuang jest bardzo suchy, dzieła malarstwa ściennego i kolorowej rzeźby glinianej przetrwały tysiącletnie przemiany geologiczne. Do dziś zachowują całą gamę swych barw, jakby były świeżo wykonane.
Kiedy podejdzie się blisko, można zobaczyć już od korytarza wejściowego, że na czterech ścianach i na samym sklepieniu groty, dosłownie wszędzie znajdują się malowidła i wzory. Rzucają się też w oczy siedzące i stojące na ołtarzach kolorowe posągi.
Tematyka malowideł
W okresie Dynastii Północnych (356-581 n.e.) głównymi motywami malowideł ściennych były opowieści z mitologii buddyjskiej. Zawiłe, nieraz fantastyczne wątki, przedstawione są przez malarzy z wielką inwencją na jednym lub cyklu obrazów. Na tych obrazach centralne miejsce zajmują postacie ludzkie. Natomiast budowle, góry, drzewa i inne elementy służące jako tło obrazu, mają rozmiary proporcjonalnie mniejsze w stosunku do postaci.
W okresie dynastii Sui i Tang (581-907 n.e.) nastąpiło ponowne zjednoczenie kraju, podzielonego przedtem na dwie części – południową i północną. Był to również okres rozkwitu sztuki naskalnej w grotach Mogao. Z tego okresu zachowało się do naszych czasów około 300 grot, czyli 3/5 całego kompleksu.
Wielki pisarz chiński Lu Xun użył słowa „wspaniałość” na określenie chińskiego malarstwa buddyjskiego dynastii Tang. Tangowskie malowidła ścienne uwolniły się całkowicie od ponurych, często makabrycznych nastrojów dzieł Dynastii Północnych. Główne dzieła z tego okresu, to obrazy o tematyce zaczerpniętej z ksiąg buddyjskich. Malarze ówcześni swoją twórczą pracą „przemienili” teksty ksiąg religijnych w obrazy, którymi wypełnili ściany grot.
Obrazy ścienne z epoki Pięciu Dynastii (907-960 n.e.) i późniejszych okresów ustępują w pewnej mierze dziełom tangowskim pod względem wartości artystycznej. Nie brakuje jednak wspaniałych dzieł, do których należą m.in. znajdujący się w grocie nr 98 trzymetrowej wysokości potret Li Shengtian – króla państwa Yutian (zachodniego sąsiada starożytnych Chin) oraz „Pejzaż Wutaishan” w grocie nr 61 z dynastii Song. Ten drugi obraz ma 5 metrów wysokości, 13,5 metra szerokości, ma więc ponad 60 metrów kwadratowych powierzchni. Jest to największy obraz na terenie grot Mogao, przedstawiający krajobraz okolicy góry Wutaishan z lotu ptaka. Na obrazie świątynie różnej wielkości porozrzucane są jak gwiazdozbiory na niebie, to ponad 170 różnych budowli, gdzie tło stanowią sceny z podróży lub pracy.
Gliniane rzeźby
Kolorowe rzeźbiarstwo w glinie w Dunhuang, jest słynne nie mniej, niż znajdujące się tu malarstwo ścienne. Tu też najlepsze dzieła pochodzą z okresu Tang. Jest tu np. Budda – gliniana rzeźba na kamiennym szkielecie, mający wysokość 33 metrów. Są postacie naturalnej wielkości ludzi, a także maleńkie bożki kilkunastocentymetrowej wysokości.
Groty dunhuańskie nie tylko pozwalają ludziom poczuć piękno sztuki, ale są też apisem scen z życia społeczeństwa poszczególnych okresów historycznych oraz ludzi różnych warstw społecznych. Ta bogata dokumentacja historyczna przyciąga uwagę historyków, archeologów oraz turystów z Chin i z innych krajów.
Tekst: na podstawie CRI, zdjęcia: Pixabay, CRI
Foto na górze: na pustyni w okolicy miasta Dunhuang
