Ostra Brama jest dla Polaków niezwykle ważnym symbolem religijnym, mimo tego, że leży poza granicami naszego kraju. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu Wilno było jednak polskim miastem, a wizerunek Maryi jest mocno związany z polskością. Warto poznać historię niezwykłego obrazu oraz tego, skąd znalazł się on w słynnej Ostrej Bramie wileńskiej starówki

Skąd wzięła się Ostra Brama?

W średniowiecznym Wilnie istniało 5 bram, przez które prowadziła droga do miasta otoczonego obwarowaniami. Jedyna zachowana do czasów obecnych Brama Miednicka prowadziła do dzielnicy miast określanej mianem Ostry Koniec, stąd też jej potoczna nazwa – Ostra Brama. Jest to masywna, kwadratowa wieża wniesiona wraz z obwodem murów miejskich na początku XVI wieku.

W czasach średniowiecza istniał zwyczaj umieszczania świętych obrazów w niszach bram w celu zapewnienia mieszkańcom ochrony przed zarazą czy niszczycielską działalnością żywiołów. Pierwotnie na bramie widniał polski napis – „Matko Miłosierdzia, pod Twoją obronę uciekamy się”. W 1864 roku w obawie przed rosyjskimi represjami zmieniono go na „Mater Misericordiae, sub tuum praesidium confugimus”.

Kiedy w 1932 roku Wilno wróciło do granic Polski, pierwotny napis przywrócono. Trwało to jednak zaledwie kilka lat, a po II wojnie światowej powrócono znów do łacińskiej wersji.

Kaplica Ostrobramska

Północną elewację Ostrej Bramy pierwotnie zajmowała nisza. Dopiero w 1641 lub 1642 roku dobudowano tam drewnianą kaplicę. Spłonęła ona w 1711 roku, po czym odbudowano ją już jako murowaną. Nie wiadomo dokładnie, kiedy w kaplicy umieszczony słynny wizerunek Matki Boskiej, który z czasem zaczął słynąć z cudów i stał się jednym z symboli miasta.

Wiadomo jednak, że rosnąca liczba wiernych przybywających do kaplicy spowodowała konieczność wzniesienia dodatkowej galerii w latach 1789–1793. Została ona zbudowana w obowiązującym wówczas stylu klasycystycznym. Kaplica została wzniesiona z cegły, posadowiono ją na arkadowym przęśle, które utworzyło przedłużenie sieni bramnej.

W swojej historii kaplica przechodziła kilka renowacji. Najbardziej kontrowersyjna została przeprowadzona w 2010 roku, kiedy to zdemontowano zabytkowe drzwi, usunięto mające 100 lat schody oraz uszkodzono ceramiczne płytki z 1932 roku. Litewski Departament Ochrony Zabytków wkrótce wstrzymał remont i czuwał nad odbudową zniszczeń.

Cudowny wizerunek

Obraz Matki Bożej Ostrobramskiej w XVII wieku znajdował się na bramie, następnie przeniesiono go do wnętrza kaplicy. Został namalowany na dębowych deskach przez nieznanego malarza. Obraz posiada nietypowe odwzorowanie Maryi, która została przedstawiona bez Jezusa na rękach.

Już w 1671 wizerunek otrzymał złoconą, wykonaną w całości ze srebra sukienkę. Kult cudownego obrazu ma kilkusetletnią tradycję, dlatego na głowie Maryi pierwsze korony znalazły się już w XVIII wieku.

Oficjalna koronacja obrazu miała miejsce 2 lipca 1927 roku i była celebrowana przez kardynała Aleksandra Kakowskiego. W czasie uroczystości w kaplicy obecni byli między innymi Józef Piłsudski i Ignacy Mościcki.

Informacje na podstawie: https://polonika.pl/abc-dziedzictwa/indeks-miejsc/ostra-brama-